نگاهی گذرا به تاریخ بی‌شک نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران نیز در موارد متعددی، آماج اقدام‌های تجاوزکارانه دولت امریکا بوده است.حادثه طبس و انهدام هواپیمای مسافربری ایران در آب‌های خلیج فارس یادآور این اقدام‌های خصمانه امریکا، می‌باشد. در تازه‌ترین اقدام، نقض آشکار حریم هوایی ایران با تجاوز غیرقانونی یک فروند هواپیمای فوق پیشرفته جاسوسی موسوم به RQ170 به عمق250کیلومتری خاک ایران موجب تزلزل اصول پایه حقوق بین‌الملل و حقوق هوایی گشته است. این مسئله به نوبه خود دارای آثار چندی می‌باشد که در ذیل اشاره می‌گردد: ‌
نقض حریم هوایی ایران به‌رغم تبعات منفی آن از رهگذر عدم احترام به حاکمیت انحصاری کشور، پیامدهای مثبتی را نیز از جهات فنی، سیاسی و نظامی برای کشور به ارمغان می‌آورد. به اثبات رساندن توانمندی‌های نظامی، برتری در جنگ سایبری و جنگ نامتقارن، افزایش انسجام ملی و تقویت روحیه ملی از جمله این پیامدها محسوب می‌گردند.
این اقدام اما دارای دو بعد مهم حقوقی است: ‌
1- تجاوز به حریم هر کشور به هر نحوی و تحت هر شرایطی محکوم می‌باشد.
2- این تجاوز به کشور تجاوز شونده، ایجاد حقوق مشروعی می‌نماید که این حقوق را می‌توان به صورت زیر در نظر گرفت: ‌
- تذکر و اعتراض رسمی: اعتراض رسمی، خفیف‌ترین اقدامی است که در مقابله با اقدام‌های تجاوزکارانه می‌توان به آن مبادرت ورزید. در مورد این قضیه با توجه به آنکه ‌اقدام‌های تجاوزکارانه امریکا از حریم خاک کشور افغانستان صورت پذیرفته است، از منظر حقوق بین الملل، این کشور نیز دارای مسئولیت بوده و می‌بایست ضمن عذرخواهی بین‌المللی و پاسخگویی، تضمین کافی را به کشور ایران دهد که مانع از تکرار برخوردهای آینده و سوءاستفاده کشورهای ثالث از خاک خود گردد.
- احضار سفیر: احضار سفیر و الزام وی به پاسخگویی در مقابل اقدام‌های کشور متبوع خود اقدامی است که نسبت به اعتراض رسمی وجهه شدیدتری دارد. طبق بند (ج) ماده (3) قطعنامه تعریف تجاوز 1974م. اجازه یک دولت برای استفاده از سرزمینش که در اختیار دولتی دیگر قرار داده است، برای انجام اقدام تجاوزکارانه برضد دولت ثالث، اقدامی مخل صلح محسوب می‌گردد. از این رو احضار سفیر افغانستان و سفیر سوئیس که حافظ منافع امریکا در ایران است در جهت پاسخگویی به این اقدام از حقوق حقه ایران محسوب می‌گردد.
-انهدام یا به غنیمت گرفتن: طبق معاهده شیکاگو، دولت‌های متعاهد، این امر را به رسمیت می‌شناسد که هر کشور، در اعمال حق حاکمیت خود، در صورتی که یک هواپیمای کشوری در فضای هوایی سرزمین او بدون مجوز مبادرت به پرواز نموده حق دارد به هر وسیله مقتضی متوسل گردد. سقوط هواپیمای تجسسی «یو2» امریکا توسط شوروی سابق در سال 1960م. از نمونه‌های بارز این امر است که وقتی امریکا با اعتراض شدید شوروی سابق روبه‌رو شد، تقریباً هیچ گونه عکس العملی نشان نداد و این نشان ندادن عکس العمل امریکا نسبت به قضیه «یو2» این مسئله را به عنوان یک نظریه درآورد که این حق در رابطه با ورود به قلمرو کشور دیگر به هنگام اضطرار هواپیمای نظامی، تخطی بین‌المللی به حساب آید که منجر به سرنگونی هواپیما شود. همچنین شوروی بلافاصله اجلاس سران امریکا و شوروی را لغو کرد که این عمل یک نوع اعتراض به نقض حریم هوایی آن کشور به شمار می‌آمد. امریکا هم به هدف قرار گرفتن هواپیمای خود اعتراض نکرد. از این رو انهدام هواپیمای جاسوسی و یا به غنیمت گرفتن آن از حقوق دولت ایران تلقی می‌گردد.
- درخواست خسارت و غرامت: کشور تجاوز شونده می‌تواند طبق اصول بین‌المللی خسارت مادی و معنوی نقض حریم هوایی خود را از راه محاکم بین‌المللی مطالبه نماید. خسارت معنوی کشور ایران به دلیل مخدوش شدن حاکمیت ملی تحقق یافته و دولت امریکا می‌بایست به جبران این امر مبادرت ورزد.
- شکایت به شورای امنیت و پیگیری به وسیله سازمان ملل متحد: مهم‌ترین وظیفه سازمان ملل متحد، حفظ صلح و امنیت بین‌المللی است. به موجب ماده 24 منشور، مسئولیت اولیه در زمینه اقدام به این منظور به عهده شورای امنیت واگذار شده است. به همین جهت رسیدگی به هر مسئله‌ای که صلح و امنیت بین‌المللی را به مخاطره اندازد در مرحله اول بر عهده این شورا نهاده شده است.
صدور توصیه نامه و توسل به مواد (41) و (42) منشور در اجرای تحریم یا توسل به زور توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد، تعلیق پروازها و محدودیت هایی در خصوص روابط تجاری امریکا از تدابیری است که شورای امنیت می‌تواند در این رابطه به کار گیرد.

منبع:جوان آنلاین