برای کسانی که نقش دریا را در کنترل جهان به خوبی درک می‌کنند، اهمیت تنگه‌های راهبردی (استراتژیک) نیز شناخته شده است. یک دریانورد کارکشته انگلیسی سال‌ها پیش از کشف نفت و در روزگاری که خورشید در سرزمین‌های بریتانیای کبیر غروب نمی‌کرد، گفته است کشوری که دریاهای جهان را کنترل کند، دنیا را و کشوری که تنگه‌های مهم را در اختیار داشته باشد کل آب‌های دنیا را تحت سیطره خواهد داشت.

امروزه با تبدیل نفت به یکی از حیاتی ترین کالاهای مورد نیاز بشر مدرن و اقتصاد دنیا، مناطق نفت‌خیز جهان در کانون توجه قدرت‌های بزرگ هستند. مهم‌ترین منبع تأمین انرژی جهان خاورمیانه و خلیج فارس است که تنها دروازه ورودی و خروجی آن تنگه بسیار بسیار مهم هرمز است.

به گزارش «مشرق»، در پی مطرح شدن امکان تحریم نفت ایران توسط کشورهای تحریم‌کننده ایران، مقامات کشورمان نیز مجدداً توانایی خود در مسدود کردن تنگه هرمز را گوشزد کردند. در این گزارش به بررسی توانمندی‌های کشورمان در اجرای این عملیات پرداخته شده است.

بنابر آمارهای منتشره، حدود 40 درصد نفت دنیا و عمده نفت 8 کشور صادر کننده حاشیه خلیج فارس از این آبراه راهبردی صادر می‌شود. به‌عنوان مثال بیش از 88 درصد نفت عربستان سعودی، 98 درصد نفت عراق، 99 درصد نفت امارات متحده عربی و 100 درصد نفت کشورهای کویت و قطر و در مجموع به طور متوسط 97 درصد نفت این کشورها از تنگه هرمز عبور می‌کند. همچنین 50 درصد سایر مبادلات کالای این کشورها نیز از تنگه هرمز عبور می‌کند.

کارشناسان اقتصادی معتقدند در صورت مسدود شدن این آبراه حیاتی، بازار نفت دنیا با کمبود 16. 5 تا 20 میلیون بشکه‌ای مواجه خواهد شد که در این صورت بهای هر بشکه نفت به حدود 2. 5 برابر میزان فعلی یعنی به 250 دلار خواهد رسید.

مسیرهای جایگزین زمینی که شامل خط لوله شرق به غرب عربستان می‌شود، در صورت آمادگی برای کارکرد با بیش‌ترین ظرفیت کم‌تر از نیمی از این مقدار را پوشش خواهد داد اما با فرض تأمین تمام نفت از طریق زمینی هزینه‌های احداث خطوط لوله، پمپاژ نفت و نگهداری و تأمین امنیت این مسیرها صرف نظر از زمان طولانی مورد نیاز (و تأمین نیاز بازار از ذخایر کشورهایی چون آمریکا) باز هم انسداد تنگه هرمز باعث افزایش چشمگیر قیمت نفت، آن هم در دوره بحران اقتصادی کشورهای غربی خواهد شد.

همچنین عمده تدارکات نظامی برای این کشورها نیز از طریق خلیج فارس تأمین می‌شود که هر چند آب‌های غرب عربستان، سواحل یمن و شرق عمان هم می‌تواند جایگزین بنادر این دریا شود اما هزینه، توان لجستیک زمینی و مجموع زمان مورد نیاز برای تأمین این تدارکات نیز قابل توجه است.

با توجه به موارد گفته شده که تنها بخشی از مهم‌ترین آثار بسته شدن مسیر تنگه هرمز به روی کشتی‌های عبوری است، در صورت تشخیص ایجاد خطر امنیتی توسط کشتی‌های عبوری، ایران می‌تواند به این شناورها اجازه عبور از آب‌های تنگه هرمز که عمدتاً جزو آب‌های سرزمینی ایران محسوب می‌شود را ندهد.

تنگه هرمز حداقل 110 کیلومتر طول داشته (با توجه به تعریف منابع مختلف) و عرض آن در نواحی مختلف حدود 35 کیلومتر در جنوب جزیره لارک تا کم‌تر از 60 کیلومتر در سایر نواحی متغیر است. آب‌های قبل و بعد از این تنگه نیز عرضی کم‌تر از 100 کیلومتر در حدفاصل جنوب غربی جزیره قشم تا سواحل غرب کنگان دارند.

عمق این آبراه در نقاط مختلف از 35 تا حدود کم‌تر از 100 متر متفاوت بوده و از این‌رو تنها بخشی از آن با عرض کم در حد چند کیلومتر است؛ بنابراین کشتی‌های عبوری بخصوص ابرتانکرهای نفتکش، ناوهای هواپیمابر و زیردریایی‌های بزرگ برای عبور از این آبراه با محدودیت‌های زیادی رو به رو هستند.

قایق‌های تندرو

استفاده از قایق‌های تندرو توسط ایران برای اعمال فشار بر دشمن، ریشه در سال‌های جنگ تحمیلی دارد. در گزارش‌های مربوط به قایق‌های تندرو، سیر تاریخی این راهبرد و تأثیرات آن و همچنین معرفی خصوصیات نمونه‌های اصلی این شناورها ذکر شده است اما به طور مختصر باید گفت امروزه قایق‌های تندروی ایرانی که بسیار سریع‌تر و مجهزتر از نمونه‌های سابق خود در سال‌های دفاع مقدس هستند، به‌طور مؤثرتری توانایی رویایی با شناورهای رزمی پیشرفته دشمنان را دارند؛ چه رسد به کشتی‌های ترابری.

این شناورها با تجهیز به رادارهای دریایی، سامانه‌های الکترونیکی پیشرفته ارتباطی، موشک‌های کروز کوتاه برد با برد 25 کیلومتر و میانبرد ضدکشتی، اژدرهای کالیبر متوسط و بزرگ و مین‌های دریایی در کنار تسلیحات سنتی خود یعنی تیربارهای نیمه سنگین، راکت‌انداز و موشک‌های دوش پرتاب سطح به هوا توانایی انسداد کوتاه و بلند مدت این تنگه از یک سو و مقابله با ناوگان دریایی دشمن که برای بازکردن مسیر تلاش خواهد کرد را در کنار آن دارند.

این شناورها ضمن برخورداری از سرعت بالا و تجهیزات پیش گفته، از قدرت مانور و پایداری مناسب برخوردار بوده و توانایی اجرای عملیات در شب به کمک تجهیزات مربوطه و در آب و هوای نامساعد را بارها در رزمایش‌های کوچک و بزرگ سال‌های اخیر نشان داده‌اند. این شناورها حتی در آب‌های اقیانوس هند نیز حمایت از شناورهای مورد تهدید از سوی ناوگان دشمن و اقدام به متوقف کردن زیردریایی کشورهای فرامنطقه‌ای را که قصد عبور از تنگه هرمز را داشتند، در کارنامه موفق سال‌های اخیر خود دارند. علاوه بر تجهیز نیروهای مسلح به سریع‌ترین قایق تندروی جهان، قایق‌های تندروی بدون سرنشین نیز برای اجرای مأموریت‌های لازمه توسعه داده شده‌اند.

مین‌های دریایی ایران انواع مختلفی دارد که شامل نمونه‌های مغروق و نمونه‌های کنترل از راه دور هستند. این سلاح می‌تواند توسط قایق‌ها و زیردریایی‌های ایرانی در نقاط مختلف تنگه هرمز و آب‌های اطراف آن کار گذاشته و در صورت لزوم به‌کارگیری شود.

زیردریایی

با تجهیز نیروی دریایی ایران به زیردریایی، این نیرو به قدرتی فراتر از نیروهای دریایی کشورهای منطقه تبدیل شد. زیرسطحی‌های ایرانی توانایی به‌کارگیری اژدر، مین و موشک را دارند و می‌توانند روزها و هفته‌ها زیر آب باقی مانده و آماده اجرای مأموریت باشند.

به جز زیردریایی روسی کیلو، بقیه این وسائل که شامل نمونه‌های نهنگ، غدیر و فاتح هستند از ابتدا با در نظر داشتن شرایط دریاهای اطراف ایران بخصوص خلیج فارس طراحی شده‌اند و توانایی‌های ویژه‌ای از جمله قابلیت قرارگیری در بستر دریا و اختفا از دید سامانه‌های مختلف راداری و سوناری دشمن را دارند.

این زیردریایی‌ها نیز که تعداد آن‌ها بیش از 20 فروند تخمین زده می‌شود ضمن توانایی مسدود کردن تنگه هرمز، توانایی رویارویی با ناوگان سطحی و زیرسطحی دشمن را دارند. زیردریایی‌های کیلو، توان حمل 24 مین یا 18 اژدر بزرگ و زیردریایی‌های فاتح نیز توان حمل 12 اژدر و یا 8 مین را دارند. همچنین در رسانه‌های دنیا اخباری از تجهیز کیلوهای ایرانی به اژدر موشکی حوت (که سرعتی چهار برابر اژدرهای معمولی دارد) منتشر شده است که مسؤولان کشورمان این اخبار را تأیید یا تکذیب نکرده‌اند.

زیردریایی غدیر نیز می‌تواند در اجرای این عملیات به ایفای نقش بپردازد. هر دو مؤلفه کمیت و کیفیت (فناوری و تسلیحات) این زیردریایی‌ها برای اجرای موفق این عملیات، کافی است.

زیرسطحی‌های کوچک یک یا چند نفره معروف به زیردریایی‌های مرطوب نیز که برای عملیات‌های تکاوری، مین‌گذاری و حتی شلیک اژدر در دنیا استفاده می‌شوند، در زمره تجهیزات نیروهای دریایی کشورمان برای اجرای عملیات مسدود کردن تنگه هرمز هستند که می‌توانند در نواحی کم عرض و کم عمق به خوبی ایفای نقش کنند.

ناوهای جنگی

ناوهای جنگی ایران شامل کلاس‌های مختلف ناوچه (شناور موشک انداز سریع)، ناو و ناوشکن(ناو محافظ) است. این شناورها، قابلیت شلیک چهار موشک دوربرد ضد کشتی نور با برد 120 تا 170 کیلومتر و قادر با برد بیش از 200 کیلومتر را دارند. توپ‌های 114 و 76 میلیمتری این ناوها نیز از برد و قدرت کافی برای تهدید کشتی‌های مختلف برخوردار هستند و وجود توانایی ضدزیردریایی هم در ناوها با بهره‌گیری برای ایجاد اهرم فشار و همکاری با سایر نیروها در مسدود کردن تنگه هرمز کاملاً کارامد است.

موشک‌های کروز ضد کشتی

در زمینه موشک‌های کروز، تنوع زیادی در برد و قدرت تخریب مشاهده می‌شود. پرتابگرهای ساحلی موشک‌های کوتاه برد کوثر، دوربرد نور و قادر تاکنون رونمایی شده و پرتابگر سه فروندی قارعه هم ممکن است مربوط به موشک میانبرد نصر-1 باشد. این پرتابگرها خوداتکا هستند، یعنی در صورت استقرار در نزدیکی سواحل بدون نیاز به سامانه‌های جانبی و وابستگی به واحدهای هوایی و دریایی می‌توانند کار کشف، شناسایی و حمله به اهداف دریایی را به انجام رسانند.

پرتابگر خوداتکای موشک‌های کروز

این سامانه‌ها می‌توانند با استقرار و اختفا در عمق70 تا 150 کیلومتری خاک ایران و حتی از استان کرمان بخش اصلی تنگه هرمز را تحت پوشش قرار دهند (البته در این‌صورت برای اصابت به یک هدف خاص باید مختصات اولیه هدف و دستورات اصلاحی به موشک منتقل شود). این سامانه‌ها در تعداد زیاد به اختیار نیروهای مسلح کشورمان قرار داشته و آماده عملیات هستند.

موشک‌های بالستیک

این پدیده که مدت زیادی از معرفی آن به دنیا نمی‌گذرد، ابتدا در کشور چین معرفی شد. سپس ایران توانایی خود را در انهدام کشتی‌ها با موشک بالستیک نشان داده و اخیراً روس‌ها ادعا کرده‌اند که می‌توانند از موشک‌های بالستیک خویش علیه اهداف دریایی استفاده کنند.

سه نوع موشک بالستیک ضدکشتی تاکنون در ایران معرفی شده که به ترتیب زمانی موشک خلیج فارس، موشک تندر و موشک سجیل هستند. موشک خلیج فارس با برد 300 کیلومتر و یک کلاهک 650 کیلوگرمی، تجسم نابودی ناوهای دشمن است و با بهره‌گیری از پیشران سوخت جامد و سامانه‌های هدفگیری و هدایت پیشرفته در مدت کم‌تر بسیار کوتاهی در حد چند دقیقه آماده پرتاب شده و با سرعت 3 ماخ در مدت کوتاهی با زاویه زیاد (بیش از 45 درجه نسبت به افق) و از بالا به کشتی دشمن اصابت می‌کند.

پرتابگر سه فروندی این موشک حجم آتش مناسبی در همان شلیک اول از نقطه پرتاب و پیش از اطلاع دشمن از محل، فراهم نموده و تأثیر عملیاتی موشک را بالا و تأثیر اقدامات متقابل دشمن را کاهش می‌دهد. با توجه به تصاویر منتشره از این موشک، نوع هدایت آن یکی از روش‌های الکترواپتیکی است که کارایی آن را از نظر تأثیرات جنگ الکترونیک دشمن تضمین می‌کند. سرعت بسیار زیاد در هنگام اصابت، زاویه زیاد و حمله از بالا، نقاط مثبت عملکرد این موشک است که در صورت جداشونده بودن کلاهک آن می‌توان احتمال مورد اصابت قرار گرفتن آن از سوی دشمن را در حد صفر دانست.